Çoğunlukla ölmüş yakınlarının ruhunun hidayete ermesi amacıyla yapılan hayret çeşmeleri hakkında merak edilen birçok konu bulunur. Söz konusu konuların başında hayrat çeşmesi zekat olur mu, sorusu gelir. Bilineceği üzere hayrat çeşmeleri kamu yararına inşa edilen yapılardır. Yani hayrat çeşmelerinin en temel işlevi, kamusal yarar üzerinedir.
Hemen herkesin yaralanabileceği ve büyük sevap niteliğinde olan hayrat çeşmelerinin zekat yerine geçip geçmediği de bu kapsamda son derece merak edilir. Tamam hayır ve sevap kazanmak amacıyla yaptırılan hayrat çeşmelerinin, kamusal bir hizmet sağlıyor olması bu tarz hayırların zekat yerine geçmesi konusunda engeldir. Tahmin edileceği üzere zekat, fakir ve ihtiyaç durumunda olan kimselere yönelik yapılan hayırları kapsar ve sınırları Kuran-ı Kerim’de kesin olarak çizilmiştir.
Hayrat çeşmesi yaptırmak ise belirtilenlerden anlaşılacağı üzere kamusal ihtiyaçlara yöneliktir. Dolayısıyla hayrat çeşmesi yaptırılmasının zekat vermekle herhangi bir ilişkisi bulunmaz. Ayrıca yine açık bir biçimde hayrat çeşmesi yaptırmak da dahil olmak üzere inşa ile yapılan hayırların zekat yerine geçmediği bilinir. Cami, okul, köprü, çeşme, mezar ve benzeri nitelikte yapıların hayır olarak yaptırılması dinen verilmesi zorunlu olan zekat yerine geçmez. Zekat, zekat almayı hak edenlerin kişisel ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla hak sahiplerine verilen bir vazifedir.
